Het geslacht Cannabis telt drie soorten wiet: Cannabis sativa, Cannabis indica en Cannabis ruderalis. Tenminste, dat is de klassieke redenering. Eigenlijk klopt de benaming niet. Wel kunnen we met deze naamgeving al jaren prima uit de voeten.
De soorten wiet indica, sativa en ruderalis verschillen qua groeiplaats, eigenschappen en structuur. Eigenlijk zijn alle andere “soorten” die we vandaag de dag kennen, kruisingen van deze oorspronkelijke soorten. Daarom is “soort” niet de juiste benaming voor bijvoorbeeld White Widow of Gorilla Glue. Dit noemen we variëteiten of strains in vakjargon. Voordat de explosie van kruisingen ontstond en de enorme diversiteit die we nu kennen in seedshops en op het internet werd aangeboden, waren er echter maar drie soorten wiet. Of vijf. Dat ligt eraan aan wie je het vraagt. Laten we beginnen met de traditionele naamgeving die nog altijd het best begrepen en geaccepteerd is. Later zullen we echter laten zien dat die naamgeving helemaal niet zo nauwkeurig is.
Wiet soorten: Traditionele benaming
Sativa
De Cannabis sativa is een lange plant die 3 tot 4 meter hoog kan worden. Deze tropische planten genieten van uitbundig licht. Ze werden in Afrika, China, Japan, Brazilië en andere Zuid-Amerikaanse landen gevonden. Van origine komt daar ook de hennep vandaan die wordt gebruikt voor industriële toepassingen. Ook werden hier vroeger en vandaag voedzame zaden van gewonnen, maar ook extracten om high van te worden. Sativa bladeren zijn lang, dun en lichtgroen. De toppen hebben vaak lange bloeiharen. Ze zijn langwerpig en pluizig van vorm. Over het algemeen is het effect van de Sativa meer energiek dan ontspannend en speelt het effect zich met name af in je hoofd. Dat effect noemen we dan ook high worden.
Indica
De Cannabis indica komt van origine voor in het Midden-Oosten en in berggebieden zoals in India, Afghanistan en Pakistan. Het is een korte en stevige plant die meestal tussen de 1 en 2 meter hoog wordt. Indica blad is kort, breed en vaak donkergroen. In de bloeiperiode kunnen zowel de bloemen als de bladeren rood en paars worden. Vooral wanneer de temperatuur zachtjes aan steeds meer zakt. Ze kunnen tegen een winters stootje en hebben dikwijls een doordringende geur. De indica wordt traditioneel vaak gebruikt voor het maken van hasj. Het effect van de indica is meer lichamelijk dan geestelijk, waardoor je je ontspannen en loom voelt. Dat noemen we stoned worden.
Ruderalis
De Cannabis ruderalis trof je vroeger al in de natuur aan in Oost-Europa, Rusland en China. Bijzonder aan deze plant is dat ze in tegenstelling tot sativa en indica al snel automatisch in bloei schiet. Waar indica en sativa beide wachten met bloeien tot de nachten langer worden, kan een ruderalis al in de eerste week na ontkiemen bloeiverschijnselen tonen. Ruderalis zijn verder maar iele, kleine wietplantjes. Ze brengen niet veel op en blijven klein, maar zijn wel bikkelhard in koude temperaturen.
Strains / Cultivars
Gelukkig kunnen alle drie de soorten gekruist worden en krijgen ze zelfs vruchtbare nakomelingen. In de praktijk wil dat zeggen dat er binnen de kortste keren heel veel nieuwe kruisingen ontstonden. Daarvoor moest wel het een en ander gebeuren. Zo moesten de zaadjes bij elkaar kunnen komen. Daar heeft de koopvaardij in de late Middeleeuwen in het bijzonder een groot aandeel in gehad. Onze V.O.C. schepen hadden zelfs zeilen die van hennepvezels waren gemaakt. Door hennep werd Nederland dus niet alleen een rijk land, maar ontstond ook de mogelijkheid om Braziliaanse en Afghaanse wiet bij elkaar in één ruimte te brengen bij mensen die verstand hadden van hennep kweken.
Het resultaat is dat bepaalde wenselijke eigenschappen van sativa’s en indica’s nu konden worden gemengd. Zo ontstonden een soort super wietplanten. Vooral door de vrijgevochten openbaringen in de jaren ’60 van de vorige eeuw en de opkomende marktwerking in de jaren ’80 ontstond er een ongekende vraag naar specifieke soorten wiet.
Later werden ook de ruderalis soorten gekruist om die zelfbloeiende eigenschap ook maar even mee te nemen. Dat resulteerde in het begin in karige wietplanten, maar tegenwoordig zijn autoflowers soms zelfs groter dan planten die niet vanzelf bloeien.
Explosie van nieuwe Wiet Soorten
Overal waar wiet ook maar een beetje populair was ontstonden nieuwe cultivars. Een soort tegen hoofdpijn, een soort die groeit als een indica maar waar je high van wordt als van een sativa of andersom: de wereld van wiet is meer divers dan ooit. Zeker met de komst van de legalisatie in verschillende Amerikaanse staten is de ontwikkeling in een tweede stroomversnelling terecht gekomen. Waar in de laatste 25 jaar in Nederland zo hard gewerkt is aan het ontwikkelen van nieuwe variëteiten, kwamen staten als Oregon, Colorado en Californië ineens met prijswinnende wiet soorten als Girl Scout Cookies, Sherbet en Blue Dream. Stuk voor stuk kruisingen van die twee of drie originele soorten wiet.
Dat er op een gegeven moment zoveel soorten ontstonden, gaf ook biologen het idee om eens te onderzoeken hoe dat nou precies zit met het hele indica/sativa-verhaal. Waardoor wordt je nou echt high of stoned? Het alsmaar stijgende THC-percentage kan het niet zijn, want of je nu 5% THC neemt of dertig, het muntje kan de ene of de andere kant opvallen. Zou het misschien een andere stof of stoffen zijn die de effecten bepalen?
Cultivar wordt Chemovar
Wetenschappers als Dr. Ethan Russo buigen zich dagelijks over dat soort vraagstukken. Russo is aanhanger van het idee dat de totale combinatie van stoffen in een soort wiet het effect bepaalt. THC en CBD zijn namelijk niet de enige stoffen in wiet die je in hogere sferen brengen. Myrceen, THCV en pineen bijvoorbeeld, geven in combinatie met THC en CBD het zogeheten entourage effect.
Eigenlijk kun je een wietplant zien als een chemische fabriek. Wat de fabriek moet maken hangt af van de set instructies die er op tafel liggen en de voorradige grondstoffen. Die instructies komen bij de genetische info van de voorouders vandaan, terwijl de omgeving waarin de plant staat bepaalde grondstoffen biedt. Dr. Russo is dan ook een voorstander van de term chemovar. Dat houdt in dat de naamgeving of indeling van wiet beter zou zijn wanneer die wordt gebaseerd op de daadwerkelijke samenstelling.
Wiet Soorten: de Correcte Benaming?
Russo is niet de enige die dat aangeeft. Sterker nog, andere wetenschappers gaan een stuk verder: indica en sativa is kolder. Alles is sativa!
De naamgeving van sativa en indica werd in 1785 opgetekend door de botanist Jean-Baptiste Lamarck, op basis van het werk van Carl Linnaeus zo’n dertig jaar eerder. Linnaeus beschreef alleen Cannabis sativa, waar Lamarck een gecultiveerde sativa beschreef en een in het wild groeiende indica.
Maar heeft Lamarck het wel bij het rechte eind? Is indica daadwerkelijk een andere soort? Een argument daartegen is deze vraag: hoe kan het dat indica en sativa vruchtbare nakomelingen krijgen als je ze kruist? De definitie van een “soort” is onder andere dat dat niet mogelijk is. Maar wetenschappelijke consensus over de definitie van een soort is niet bereikt. Mensen en neanderthalers konden elkaar prima liefkozen met als gevolg dat er later vruchtbare kinderen rondliepen. Het resultaat daarvan is dat de meeste Europeanen ongeveer 2% neanderthaler DNA in zich hebben. “Soort” blijkt dus een lastige definitie.
DNA tests blijken ook in deze discussie waardevol. Want het lijkt erop dat bepaalde soorten van cannabis toch zo anders zijn dat er wel over “soorten wiet” gesproken kan worden. De wetenschappers Small en Cronquist concluderen dat er vier soorten zouden zijn:
Cannabis sativa L. ssp. sativa var. sativa (Hennep)
Niet-narcotische (als in: geen drugs) planten, specifiek gekweekt voor het verkrijgen van vezels, zaden en olie. Van origine gekweekt in West-Azië en Europa. Bevat weinig tot nagenoeg geen THC, maar wel CBD. Wij noemen deze planten dan ook hennep om het verschil tussen wiet en hennep aan te duiden.
Cannabis sativa L. ssp. sativa var. spontanea
Niet-narcotische (als in: geen drugs) planten, specifiek gekweekt voor het verkrijgen van vezels, zaden en olie. Van origine gekweekt in Oost-Azië. Voornamelijk in China. Bevat geringe tot gemiddelde hoeveelheden THC en een hoog percentage CBD.
Cannabis sativa L. ssp. indica var. indica
Narcotische wietplanten uit Centraal Azië die rijk zijn aan cannabinoïden (vooral THC) en daar specifiek voor gekweekt zijn.
Cannabis sativa L. ssp. indica var. kafiristanica
Narcotische wietplanten uit Afghanistan, Noord-India en Pakistan die zowel THC als CBD bevatten en gekweekt zijn voor de bedwelmende eigenschappen.
Een andere correcte benaming?
Karl Hillig publiceerde aan de Universiteit van Indiana in 2004 en 2005 een ander idee. Hillig is voorstander van het oorspronkelijke scheiden van indica en sativa, maar heeft ontdekt dat indica een veel grotere diversiteit kent dan sativa. Hillig noemt 1 wilde soort, 1 sativa soort en 4 indica soorten:
Cannabis sativa ssp. spontanea
De in het wild voorkomende en klein blijvende soorten, die waarschijnlijk de voorouder zijn van de soort hieronder. Wij zouden deze planten de ruderalis soort noemen.
Cannabis sativa ssp. sativa
Van origine afkomstig uit Europa en gekweekt voor hennepvezel en zaadjes. Hennep dus. Hillig noemde deze soort “Narrow-Leaf Hemp” of NLH vanwege de typerende kleine bladeren en lange stelen.
Cannabis indica ssp. indica
De soort die Lamarck beschreef als Indiase cannabis en die werd gebruikt en gekweekt om haar geestverruimende werking. Rond de 19de eeuw werd deze soort verspreid via het Caraïbisch gebied en langzaam maar zeker ook richting Zuid-Amerika. Ze hebben net als de soort hierboven kleine smalle blaadjes, maar produceren wel (aanzienlijke hoeveelheden) THC. Vandaag de dag staat deze soort bekend als sativa wiet, wat dus eigenlijk een verkeerde naam is.
Cannabis indica ssp. afghanica
De oplettende lezer heeft misschien Afghaanse wiet gemist, maar hier is ze dan. Afghanica werd in Afghanistan en Pakistan gekweekt om gezeefde hasj mee te kunnen maken. Deze soort was in Europa vrijwel onbekend vóór 1974. Pas toen een Amerikaanse professor hem in datzelfde jaar beschreef, begonnen Westerlingen naar de Oriënt af te reizen. Op zoek naar deze bijzondere ‘nieuwe’ soort wiet die vooral een lichamelijke uitwerking had. De plant blijft een stuk kleiner dan de soort hierboven en heeft brede diepgroene bladeren. In de coffeeshop wordt ze vandaag de dag verkocht als indica wiet.
Cannabis indica ssp. chinensis
In China gebeurde iets bijzonders met de daar voorkomende cannabis soort. Want hoewel deze soort de potentie heeft om je knetterstoned te maken, wordt deze breedbladige Chinese soort gebruikt om vezels en zaden te kweken. Het is dus een door de cultuur gekweekte hennepsoort maar dan met breed blad die niet bekend staat om het hoge THC-gehalte.
Cannabis indica ssp. kafiristanica
Tot slot hebben we een in het wild groeiende soort waarvan Hillig zei dat het de genetische voorouder zou kunnen zijn van andere smalbladige soorten. Ook deze bevat zowel THC als CBD.
Conclusie – Welke Wiet Soort kies jij?
Geef het plantje een naam. Dat is wat de mens de hele geschiedenis al doet. Het is onwaarschijnlijk dat 8000 jaar geleden iemand zijn plant “Auto Purple Haze” noemde, maar het zou zo maar kunnen. Het verschil in naamgeving, taxonomie of nomenclatuur, zoals dat zo mooi heet, heeft te maken met de leer van de biologie. En omdat we aldoor meer leren over wiet, de geschiedenis ervan en ook de genetische achtergrond, weten we nu meer dan we 20 of 50 jaar geleden wisten.
Het blijkt dat de naamgeving die we hanteren in coffeeshops en op webshops niet meer volstaat. Dat blijkt wel uit de soorten wiet die bijvoorbeeld “75% indica, 20% sativa en 5% ruderalis” genetica hebben, waarvan het effect vooral lijkt op dat van een sativa. Er is al een tijd verwarring aan het ontstaan op dit vlak en we zien eindelijk een lichtpuntje. Maar hoe dat in een begrijpelijke vorm gegoten gaat worden, is nog onduidelijk.
Bronnen
- Evolution and Classification of Cannabis sativa (Marijuana, Hemp) in Relation to Human Utilization
- A Practical and Natural Taxonomy for Cannabis
- De naamgeving van Cannabis: de discussie ‘indica’ versus ‘sativa’
- Indica vs. sativa: understanding the differences between weed types
- The Name of Cannabis: A Short Guide for Nonbotanists